Op weg naar een wereld van duurzame verpakkingen

Verpakkingen zijn het zorgenkindje in de wereld van duurzaamheid. De alsmaar groeiende vraag naar consumptiegoederen heeft in het afgelopen decennium voor een ongekende groei van de verpakkingsindustrie gezorgd. De milieuschade door afval van plastic weggooiverpakkingen (‘single use’) is enorm geworden en de industrie en maatschappij zijn op zoek naar oplossingen. De uitdaging daarbij is het verkrijgen van de juiste, op feiten gebaseerde inzichten. 

De 5 trends die de verpakkings industry de komende 10 jaar zullen beïnvloeden ^[1]

Consultancybureau McKinsey noemt vijf trends die de komende tien jaar van invloed zijn op verpakkingsindustrie.

• E-commerce is overal: de groei van e-commerce zorgt ervoor dat de functionele eisen aan verpakkingen veranderen en nieuwe producten en materialen nodig zijn.
• Veranderende voorkeur van consumenten: meer aandacht voor personalisatie, gemak, gezondheid en prijs zorgen voor een groeiende diversiteit in producten en daarmee voor andere verpakkingen.
• Margereductie: de marges op consumptiegoederen staan zowel voor de producent als de retailer onder druk en beperken de vrije marktwerking. Veel bedrijven zullen het niet redden.
• Duurzaamheid: voorwaarde en regelgeving rondom duurzaamheid worden steeds strenger en beïnvloeden de gehele waardeketen. 
• Digitalisering en ‘Internet of Things’ worden gebruikt om zowel de kosten te verlagen als, in toenemende mate, concurrentievoordeel te behalen. Voorbeelden hiervan zijn het verhogen van klantwaarde en service door technologie in verpakkingen te integreren.

De industrie

Om te snappen hoe deze uitdaging aangepakt zou kunnen worden, beginnen we bij de producenten van verpakkingen en verpakkingsmaterialen. Voor hen is het namelijk van levensbelang om te investeren in toekomstbestendige innovatie. Traditioneel leggen producenten bij het verduurzamen van hun processen de nadruk op de interne bedrijfsvoering. Het implementeren van verandering gericht op bijvoorbeeld afvalreductie en een meer energie-efficiënte productie zijn in dat geval de logische stappen. De retailklanten van de producenten leggen echter veel meer de nadruk op het verminderen van de hoeveelheid verpakkingsmateriaal, met kostenbesparing als belangrijkste drijfveer. Door de toenemende druk vanuit de retailklanten, die op hun beurt rekening moeten houden met een verhoogd maatschappelijk bewustzijn van de consument, moeten de producenten een tandje bijzetten om hun verpakkingen duurzamer te maken.

Meten is weten

Bij het bepalen van de keuze voor een bepaald materiaal, houden deze methoden rekening gehouden met een groot aantal factoren. Zo berekende Ecochain onlangs het verschil in de ecologische voetafdruk tussen plastic en glas voor hetzelfde product. Daarin zijn aspecten meegenomen zoals voedselverspilling door het breken van verpakking, in hoeverre de verpakking de houdbaarheid van het product beïnvloedt, de transport emissies door verschil in gewicht en het energieverbruik voor het recycleproces. Alleen door al deze factoren mee te nemen kan een bedrijf een eerlijk oordeel vellen over de maatschappelijke kosten van de materiaalkeuze. Dat betekent dat alle schakels van de productieketen en de levenscyclus van het product moeten worden meegenomen. Dat maakt het een complex vraagstuk, maar een die is op te lossen met de juiste instrumenten zoals die van Ecochain.

De eerste tekenen van verandering

Voor Oerlemans Packaging, een van de grootste producenten van plastic verpakkingen en folies in Nederland, is duurzaamheid al jaren bekend terrein. Het bedrijf produceert al sinds 1992 biologisch afbreekbare land- en tuinbouwfolie op basis van maïszetmeel en heeft een eigen lijn voor de recycling van onbedrukte folie. Daarin liep Oerlemans voorop. 

Deze innovaties zijn alleen te realiseren wanneer bedrijven bereid zijn om nauw samen te werken met andere partijen in de productieketen. Dat beaamt ook algemeen directeur Joan Hanegraaf van Oerlemans Packaging. “De industrie als geheel moet zich richten op ‘design for recycling’, het standaardiseren en vereenvoudigen van verpakkingen zodat ze optimaal te recyclen zijn.” 

Inmiddels hebben veel meer producenten de aandacht voor de ontwikkeling en introductie van duurzamere materialen en hergebruik van afval. Ze experimenteren daarbij volop met een volledig ‘redesign’ van producten en verpakkingen. Zo lanceerde Procter & Gamble vorig jaar een nieuw verpakkingsproduct voor zijn wasmiddelmerk Tide. Speciaal voor online bestellingen ontwikkelde de multinational een product dat veel geconcentreerder is en wordt verpakt in heel dun monomateriaal. De verpakking is daarnaast rechthoekig, zodat de ruimte tijdens verzending optimaal wordt benut. E-commerce drijft dus in dit opzicht ook nieuwe innovaties.

Een ander voorbeeld is de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). “Inkopen met impact wordt het nieuwe normaal”, aldus directeur Gerard Bakker. “Vroeger stelden onze inkopers zich de vraag: wat is goed inkopen? Is dat een zakelijke transactie waarbij prijs en geleverd product in balans zijn, of is het breder? De inkopers vonden het laatste; goed inkoopbeleid moet de maatschappelijke verantwoordelijkheid van DJI ondersteunen.” 

De verhoogde ambitie voor het inkoopbeleid was de start voor de samenwerking tussen Ecochain en DJI. Samen met zijn leveranciers wil DJI de milieuschade van zijn verpakkingsmaterialen verkleinen. Het verlagen van de voetafdruk ligt wellicht in het geval van gevangenissen niet voor de hand. Toch verbruiken alle locaties samen een grote hoeveelheid verpakkingen. 

“Als je de voetafdruk van een organisatie serieus wilt verkleinen, dan moet je samen met leveranciers kritisch kijken naar de mogelijkheden”, zegt Roel Drost, Chief Value Officer van Ecochain. “Met ons Environmental Intelligence platform brengen we de komende vier jaar in kaart wat de milieuschade is van drie standaardsoorten verpakkingsmateriaal binnen DJI.” Die verpakkingen zijn plastic zakken, kartonnen dozen en krimpfolie. Ecochain kijkt naar de volledige levenscyclus van elke soort verpakking, van grondstof tot wat er na gebruik met het verpakkingsmateriaal gebeurt. Het resultaat is een mooie dwarsdoorsnede waarmee direct inzichtelijk is waar de meeste progressie kan worden geboekt.

De kansen van duurzaam verpakken 

Aan producenten is het nu de taak om zich strategisch te positioneren. Er is geen ‘one size fits all-oplossing’. Het gaat om complexe vraagstukken en het maken van afwegingen die telkens weer een oplossing op maat vereisen. McKinsey identificeert een drieledige benadering voor het versnellen van de verduurzaming:

Stap 1: Laaghangend fruit

Het gaat hier om stappen waar producenten, vooral die in ‘fast moving consumer goods’, vol op in kunnen zetten en die weinig invloed hebben op de ontwikkelings- en onderhoudskosten, die de functie van het product in tact laten en die geen afbreuk doen aan de aantrekkelijkheid van de verpakking. Een voorbeeld is het verwijderen van onnodige verpakking, zoals bijvoorbeeld in het geval van verse groente in supermarkten of het vervangen van complexe meerlaags-verpakkingen voor monomaterialen die beter te recyclen zijn. Ook het beter communiceren richting de consument is een belangrijke stap. De Plastic alliance campagne “Rethink plastic” en de nieuwe verpakking van Santa Maria zijn hier mooie voorbeelden van.

Rethink Plastic
Rethink is een gezamenlijk initiatief van de kunststof producerende en kunststofverwerkende industrie in Nederland waar ook de rubber- en composietindustrie, haar producten en de kunststofrecyclers onder vallen. De branche wil op deze manier beter communiceren hoe ze continu bezig zijn met de veiligheid, duurzaamheid, gebruik en hergebruik van hun producten.

Santa Maria
Santa Maria heeft onlangs een nieuwe verpakking geintroduceerd. The verpakking bevat een klimaat vriendelijke bovenkant van ongebleekt papier waardoor het gebruik van plastic met 150 ton wordt verminderd. De grondstof van de nieuwe verpakking bevat daarnaast gemengd materiaal waarin het bovenste gedeelte is veranderd in papier en het onderste gedeelte nog steeds plastic bevat. De totale verminderde uitstoot wordt nu ook duidelijk op het product gecommuniceerd.

Deze innovaties zijn alleen te realiseren door bedrijven die bereid zijn nauw samen te werken in de productieketen. Zo beaamt ook algemeen directeur Joan Hanegraaf van Oerlemans Packaging. “De industrie moet zich richten op design for recycling: het standaardiseren en vereenvoudigen van verpakking zodat ze optimaal te recyclen zijn.” 

Verbeterde verpakking van Santa Maria

Stap 2: Integratie binnen de hele keten

Alle partners binnen de keten moeten actief gaan samenwerken, zoals de DJI die met zijn verpakkingsleveranciers aan de slag is gegaan om de milieuschade van de verpakkingen structureel te verlagen. Ook grote producenten zoals Unilever en Procter & Gamble worden gedwongen om veranderingen door te voeren, omdat hun afnemers en uiteindelijk de consument hierom vragen.

Dit is echter niet enkel weg gelegd voor grote partijen. Een ander voorbeeld betreft bijvoorbeeld een zuivelfabrikant, die het design en materiaal van zijn zuivelverpakking aanpast in een gezamenlijk project met de verpakker en grondstoffenleverancier. De fabrikant kan nu een product leveren in een verpakking waarvan de milieuschade lager is. Samenwerking in de keten is hiervoor een voorwaarde.

Stap 3: systeem verandering

Om echt verschil te maken, moet de verpakkingsindustrie samenkomen om bredere veranderingen in productie en recycling te bewerkstelligen. De ontwikkel- en implementatiekosten hiervan zijn groot en kunnen niet door individuele spelers gedragen worden. Toch is de potentie groot. Zo ligt het recyclingpercentage van papier, metaal en glas in Europa al tussen de 75 en 80 procent. Voor plastic blijft dit tot nu toe steken op 28 procent [2]. Die 80 procent is niet vanzelf gekomen, maar is het resultaat van het harde werk van een grote groep partijen in de verpakkingsindustrie en hun bereidheid om in infrastructuur voor recycling te investeren. Initiatieven als Rethink zijn op het gebied van plastic een goed begin en brengen de diverse belanghebbenden samen.

Goede voorbereiding, start met meten

Met de bovenstaande drie stappen kunnen bedrijven in de verpakkingsketen inspelen op de vraag naar meer duurzame verpakkingen. Om samen te kunnen innoveren en daarin de juiste keuzes te maken is een goede voorbereiding cruciaal. Daarbij helpt het wanneer er een duidelijke methode is die de mate van duurzaamheid, de kosten en het gemak in gebruik van verpakkingsproducten kwantificeert. Ecochain helpt bedrijven al acht jaar lang om hun duurzame ambities te realiseren. Bent u benieuwd waar u nu staat en wat uw mogelijkheden zijn om te verbeteren? Gebruik het formulier beneden om een gratis en vrijblijvend een consult aan te vragen.

Ecochain helpt bedrijven al 8 jaar lang om hun duurzame ambities te realiseren. Bent u benieuwd waar u nu staat en wat uw mogelijkheden zijn om te verbeteren? Wij helpen u graag. Gebruik het formulier hieronder om een gratis en vrijblijvend duurzaamheidsconsult aan te vragen.